Πέρα από την ψυχανάλυση
Ο ιδρυτής της οργονομίας, Βίλχελμ Ράιχ (1897-1957), ήταν γιατρός, μαθητής του Φρόιντ και γνωστός ψυχαναλυτής. Η προσπάθειά του να αντιμετωπίσει τους περιορισμούς της ψυχανάλυσης, ως προς τη δυνατότητά της να κατανοεί και να θεραπεύει τις νευρώσεις, αποδείχθηκε εξαιρετικά γόνιμη. Ένα μέρος της συνεισφοράς του μπορεί να συνοψιστεί στις παρακάτω πρωτότυπες διαπιστώσεις του:

1. Η σεξουαλική ενέργεια που δεν εκφορτίζεται είναι η πηγή ενέργειας, η οποία τροφοδοτεί τη νεύρωση
Ο Ράιχ σύντομα οδηγήθηκε, μέσα από τις κλινικές του παρατηρήσεις, στο συμπέρασμα ότι η θεραπεία και η πρόληψη των νευρώσεων είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένες με την απρόσκοπτη λειτουργία του οργασμού. Μέσω του οργασμού, ο ψυχικά υγιής οργανισμός (γενετήσιος χαρακτήρας), επιτυγχάνει τη ρύθμιση της ενεργειακής του ισορροπίας, εκφορτίζοντας κάθε τόσο το περίσσευμα της συσσωρευμένης σεξουαλικής ενέργειας (λίμπιντο). Η νεύρωση μπορεί να διατηρηθεί μόνο όταν διαταραχθεί η λειτουργία του οργασμού, είτε εξαιτίας πρόσκαιρων συνθηκών (π.χ. απουσία συντρόφου), είτε λόγω μόνιμης δυσλειτουργίας (ανικανότητα πλήρους παράδοσης στον οργασμικό σπασμό). Σε αυτή την περίπτωση η ποσότητα της ενέργειας που παραμένει μόνιμα εγκλωβισμένη στο σώμα τροφοδοτεί τη νεύρωση

2. Αμυνόμαστε απέναντι στην υγεία με όλο μας το είναι
Ο νευρωτικός άνθρωπος αντιστέκεται (αμύνεται) στη βίωση των οδυνηρών ή απαγορευμένων συναισθημάτων και σωματικών αισθήσεων που αυθόρμητα αναδύονται στον οργανισμό του. Στην προσπάθειά του αυτή χρησιμοποιεί δύο ασυνείδητους μηχανισμούς, οι οποίοι συνδέονται στενά: τη χαρακτηρολογική θωράκιση (ονομάζεται και χαρακτήρας) και τη μυϊκή θωράκιση. Η χαρακτηρολογική θωράκιση περιλαμβάνει στερεότυπες στάσεις και συμπεριφορές καθώς και άκαμπτα παγιωμένους τρόπους θεώρησης των γεγονότων και ψυχικής πρόσληψης των καταστάσεων, που τον αποτρέπουν από το να ζει απλά και φυσικά. Παραδείγματα μπορούν να αναφερθούν αμέτρητα: αλαζονεία, κομπασμός, πολυλογία, βουλιμία, υπερβολική ανάγκη για τάξη και καθαριότητα, τσιγκουνιά, συνεχής εναλλαγή ερωτικών συντρόφων, σεξουαλική διαστροφή κάθε είδους κ.ά. Η μυϊκή θωράκιση, από την άλλη πλευρά, συνίσταται σε χρόνιους μυϊκούς σπασμούς, που καταστέλλουν άμεσα την ελεύθερη ροή της διέγερσης στο σώμα. Οι παραπάνω ψυχικοί και σωματικοί περιορισμοί φαίνεται σε πρώτη ματιά να έχουν τοπικό ή σποραδικό χαρακτήρα, όπως ας πούμε ένα μόνιμα σφιγμένο σβέρκο ή μια συγκεκριμένη συμπεριφορά που παρουσιάζεται περιστασιακά. Στην πραγματικότητα, όμως, σχηματίζουν μια συνεχόμενη γραμμή άμυνας, η οποία διαρρέει και περιορίζει, λιγότερο ή περισσότερο, κάθε έκφραση.
Από αυτές τις ανακαλύψεις προέκυψε αρχικά η τεχνική της ανάλυσης του χαρακτήρα και αργότερα η πρώτη σωματική ψυχοθεραπευτική τεχνική, η νευροφυτοθεραπεία. Η τελευταία, μετά την ανακάλυψη της οργόνης στην ατμόσφαιρα και την ταύτισή της από τον Ράιχ με τη βιοενέργεια του οργανισμού, μετονομάστηκε από τον ίδιο σε οργονοθεραπεία.

3. Το άγχος οργασμού είναι το μεγάλο, άγνωστο εμπόδιο προς την υγεία
Οι νευρωτικοί δεν είναι συνηθισμένοι στις ζωηρές διεγέρσεις που, υπό φυσιολογικές συνθήκες, διαρρέουν ελεύθερα το σώμα. Έτσι, όταν μέσω της θεραπείας η θωράκιση αποδομείται μεθοδικά και υποχωρεί, παρουσιάζεται ισχυρότατο άγχος: το άγχος ηδονής αρχικά, το άγχος οργασμού στην τελική φάση. Μια επιτυχημένη ψυχοθεραπεία θα πρέπει να καθιστά τον ασθενή αργά, σταδιακά και προσεκτικά ικανό να βιώνει ισχυρότερες διεγέρσεις και περισσότερη ηδονή.
Ιδανικά, στο τέλος αυτής της διαδικασίας αναδύεται και αντιμετωπίζεται το άγχος οργασμού. Ο άνθρωπος τότε γίνεται οργασμικά ικανός. Στο πλαίσιο μιας ικανοποιητικής ετερόφυλης σεξουαλικής σχέσης, είναι σε θέση να εκφορτίζει τακτικά τη συσσωρευμένη λίμπιντο, ώστε η τροφοδοσία της νεύρωσης με ενέργεια να σταματήσει.

4. Η θωράκιση είναι το βαθύ πρόβλημα του πολιτισμού μας
Με την έλλειψη οργασμικής ικανότητας, η σεξουαλική ικανοποίηση είναι πάντοτε ανεπαρκής. Η ματαίωση είναι συντριπτική και μπορεί να γεννήσει ένα κρυφό, νευρωτικό μίσος για την υγεία, το οποίο ονομάστηκε συγκινησιακή πανούκλα. Η πανούκλα δρα με συγκαλυμμένες τις προθέσεις της, θέτει εμπόδια σε κάθε προσπάθεια για απελευθέρωση από τη νεύρωση και επομένως για την επίτευξη ουσιαστικής κοινωνικής προόδου. Ο Ράιχ πίστευε ότι πραγματικός πολιτισμός θα αναπτυχθεί μόνο όταν εδραιωθούν οι προϋποθέσεις για την ικανοποίηση των πρωτογενών βιολογικών ενορμήσεών μας. Καθώς ο μέσος άνθρωπος είναι σε σημαντικό βαθμό θωρακισμένος, γίνεται συχνά ακούσιος φορέας και όργανο της συγκινησιακής πανούκλας: ως πολίτης παραδίδει την εξουσία στους δικτάτορες ή στους δημαγωγούς· ως πολιτικός κολακεύει τον λαό κι έτσι τον ακινητοποιεί· ως γιατρός επικαλείται λόγους υγιεινής, για να εφαρμόζει τραυματικές περιγεννητικές πρακτικές· ως γονέας ματαιώνει τη σεξουαλικότητα των παιδιών του κ.ο.κ.
Τα περισσότερα παιδιά ανατρέφονται σε ένα νευρωτικό περιβάλλον, που δεν ανέχεται την ηδονή και δεν ευνοεί την ικανοποίηση των φυσικών αναγκών τους. Για να συμβιβαστούν με τις συνεχείς ματαιώσεις, πρέπει να συγκρατήσουν τις επιθυμίες τους, αναπτύσσοντας κάποιου είδους θωράκιση. Με αυτό τον τρόπο η θωράκιση μεταδίδεται νομοτελειακά από τη μια γενιά στην επόμενη εδώ και χιλιάδες χρόνια. Η διαδικασία αυτή θα συνεχιστεί μέχρι να αντιμετωπισθεί σε μαζική κλίμακα.
Με λίγα λόγια, ο Ράιχ μας προμήθευσε με ικανοποιητικές ερμηνείες και μακροπρόθεσμα εφαρμόσιμες λύσεις που αφορούν το διαχρονικό ανθρώπινο δράμα.

Πέρα από την ψυχολογία
Παρ’ όλα αυτά, μπορεί κάποιος να μην έχει ακούσει ποτέ για αυτόν τον ξεχωριστό επιστήμονα. Αυτό συμβαίνει κυρίως διότι η έρευνά του σχετικά με τη φύση της σεξουαλικής ενέργειας και της λειτουργίας του οργασμού τον οδήγησε, στο δεύτερο μισό της σταδιοδρομίας του, στη διατύπωση ανατρεπτικών θεωριών που αφορούν στην επιστήμη συνολικά. Τόσο ανατρεπτικών, που έθεσαν τον ίδιο και τις ιδέες του (όλες ανεξαιρέτως, ακόμη και αυτές που προηγήθηκαν) μια και καλή στο περιθώριο.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1930 ο Ράιχ διερευνούσε το ενδεχόμενο η φύση της λίμπιντο να είναι βιοηλεκτρική. Αργότερα οι παρατηρήσεις του τον οδήγησαν στο συμπέρασμα πως η βιολογική ενέργεια των ζωντανών οργανισμών είναι διαφορετικής φύσης από τις έως τότε γνωστές μορφές ενέργειας. Συμπέρανε ότι αυτή είναι η ενέργεια που εκφορτίζεται κατά τον οργασμό και η κίνησή της στο σώμα δημιουργεί τα συναισθήματα και τις σωματικές αισθήσεις. Την ονόμασε οργόνη και θεμελίωσε μια νέα θεώρηση για τη φύση, καθώς επίσης και πρακτικές εφαρμογές πάνω σε αυτή την πεποίθηση.

Στη φωτογραφία της NASA (αριστερά) και στον πίνακα του Βίνσεντ βαν Γκογκ (δεξιά) ο Ράιχ αναμφίβολα θα αναγνώριζε τη γαλάζια φωταύγεια της ατμοσφαιρικής οργόνης.

Η οργόνη, πίστευε, δεν βρίσκεται μόνο μέσα στους ζωντανούς οργανισμούς αλλά παντού και κατανέμεται σε μικρότερες ή μεγαλύτερες συγκεντρώσεις σε όλο το σύμπαν. Από αυτό το ενεργειακό υπόστρωμα αναδύεται η ύλη και η ζωή και σε αυτόν τον αχανή ωκεανό της οργονικής ενέργειας επιστρέφει η οργόνη του σώματός μας μετά τον θάνατο. Για ποιο λόγο, θα σκεφτεί κανείς, δεν ανακαλύφθηκε νωρίτερα η οργόνη; Και γιατί, εάν ο Ράιχ έχει δίκιο, δεν υπάρχει γενική αποδοχή της ύπαρξής της; Είναι μια ανακάλυψη που κινητοποιεί το άγχος οργασμού, απαντά ο Ράιχ. Τίποτε δεν φοβάται περισσότερο ο άνθρωπος από τον χαμένο του παράδεισο.
Αυτές οι ιδέες στιγματίστηκαν ως ψευδοεπιστημονικές και γελοιοποιήθηκαν. Το επιστημονικό κύρος του Ράιχ απαξιώθηκε και, μαζί με αυτό, το έργο του συνολικά. Εμείς, ωστόσο, πιστεύουμε στην ανεκτίμητη αξία της ολοκληρωμένης ψυχοθεραπευτικής τεχνικής της οργονοθεραπείας. Πολλοί από εμάς ή δικοί μας άνθρωποι έχουν ωφεληθεί βαθιά από αυτή. Θεωρούμε, ακόμη, πως τα διαθέσιμα κλινικά και πειραματικά δεδομένα δικαιολογούν την πραγματοποίηση έρευνας πάνω στη φυσική θεωρία της οργόνης. Αυτό το ιστολόγιο στοχεύει σε μια έντιμη και ψύχραιμη πρώτη πληροφόρηση για τα θέματα αυτά.

Χρήστος Γράψας

 

Κοινοποίηση